علوم هفتم

علوم هفتم

بقيه در ادامه ي مطلب......

فصل1

يكي از ويژگي هاي انسان «كنجكاوي » است كه از دوران كودكي تا پايان عمر، او را به دانستن و كشف دانش سوق مي دهد.

گوشه اي از موفقيت ها و نوآوري ها ي متخصصا ن ايراني :

ساخت شش داروي جديد زيست فناوري توسط دانشمندان ايراني

ساخت سد كرخه(بزرگ ترين سد خاكي - رسي خاورميانه)كه بر روي رودخانه كرخه در ۲۲ كيلومتري

شمال غربي شهرستان انديمشك در استان خوزستان ساخته شده‌است.

پهپاد ( پرنده هدايت پذير از راه دور) ساخت ايران

هواپيماهاي بدون سرنشين در ايران به «پهپاد» شهرت دارند كه از حروف اول

«پرنده هدايت پذير از راه دور» گرفته شده‌است.

و اولين گوساله شبيه سازي شده در خاورميانه به نام بنيانا در ايران به دنيا آمد.
توليد گوساله بنيانا در ساعت ۱۵:۳۰ روز شنبه ۲۰ تير ۱۳۸۸ و پس از گذراندن ۲۷۰ روز كامل حاملگي با انجام عمل سزارين در مجتمع دامپروري نصر در پژوهشكده رويان اصفهان تحقق يافت
اين گوساله چندروز بعد از بدنيا آمدن به دلايل عفونتي كه مشخص نيست چگونه ايجاد شده بود تلف شد.
سؤال كردن و يافتن جواب مهم ترين نكته در علم است.

چگونگي حل مسئله به روش علمي:

1 ) مشاهده : يعني ما با استفاده از حواس پنجگانه خودمان اتفاقاتي را كه مي افتاد حس كنيم .

2 ) جمع آوري اطلاعات : يعني اينكه ما اطلاعاتي را كه با استفاده از حواس در يافت كرديم ، يادداشت كنيم .

3 ) پيشنهاد يا راه حل ( فرضيه سازي ) : در اين مرحله به مسئله و سوالي كه برايمان پيش آمده پاسخ و يا پاسخهاي احتمالي مي دهيم .

4 ) آزمايش فرضيه ها : با انجام آزمايش ، فرضيه ما پذيرفته يا رد مي شود .

5 ) تكرار آزمايش : بعضي از آزمايش ها در شرايطي درست جواب نمي دهند . پس بايد چندين بار آزمايش كنيم تا مطمئن شويم .

6 ) وقتي فرضيه ما با انجام چند آزمايش ثابت شد و به نتيجه رسيد ، فرضيه ما تبديل به نظريه علمي مي شود .(نتيجه گيري)

نمونه سوال:

الف ) گزينه درست را با علامت ضربدر مشخص كنيد .
1 ) وقتي به مسئله و سوالي كه برايمان پيش آمده پاسخ و يا پاسخ هاي احتمالي مي دهيم در واقع ......... داده ايم . الف ) نظريه□ ب ) فرضيه □ ج ) نتيجه گيري □ د ) آزمايش □ 
2 ) اولين مرحله كه دانشمندان در روش علمي انجام مي دهند چيست ؟
الف) مشاهده□ ب) ارائه فرضيه □ ج) جمع آوري اطلاعات □ د) نتيجه گيري □

3 ) چه كساني مي توانند از روش علمي استفاده كنند ؟
الف ) پزشكان□ ب ) مهندسان □ ج ) استادان □ د ) همه محققان □

4) به بررسي دقيق با استفاده از تمام حواس در روش علمي چه مي گويند ؟

الف ) آزمايش□ ب ) نتيجه گيري □ ج ) ارائه فرضيه □ د ) مشاهده □

 5) آخرين مرحله كه دانشمندان در روش علمي انجام مي دهند چيست ؟

الف ) فرضيه□ ب ) آزمايش □ ج ) نتيجه گيري □ د ) جمع آوري اطلاعات □

6) به چه علت گاهي انسان به جاي استفاده از علم و دانش و تحقيق و بررسي به خرافات، جادوگري و حدس وگمان روي مي آورد؟

الف ) كمبود دانش□ ب ) اجبار □ ج ) فقر □ د) مفيدبودن اين روش □
جواب گزينه ها:
1_ 2  _3 _ 4_ 5_6 
ب- الف- د -  د - ج -الف

فناوري چيست؟ 

تبديل علم به عمل، فناوري ناميده مي شود.
 ساخت خودرو، كامپيوتر، تلفن، نيروگاه
هسته اي، و دارو ... نمونه هايي از تبديل دانش علمي به عمل هستند.
توليد سوخت هسته اي و استفاده از آن نمونه اي از تبديل علم به فناوري است كه در آن
دانشمندان همهٔ شاخه هاي علوم تجربي و ساير رشته ها در آن سهيم هستند

سؤال كردن و يافتن جواب مهم ترين نكته در علم است.

فصل 2

اندازه گيري در علوم و ابزارهاي آن:

چند مثال بزنيد كه نشان دهد زندگي ما به اندازه گيري
و ابزارهاي آن وابسته است؟
براي به موقع رسيدن به مدرسه بااندازه گيري زمان سر وكار داريم.
پزشك با اندازه گيري فشار خون،
دماي بدن، ضربان قلب، و استفاده از نتيجهٔ آزمايشهاي انجام شده به سلامتي يا بيماري ما پي مي برد.
نجار با اندازه گيري طول، عرض، ارتفاع
و زاويه ها و با استفاده از مقدارهاي به دست آمده به طراحي و سپس ساخت لوازم چوبي مي پردازد.

تفاوت كميت و كيفيت
كميت:
هرچيز كه قابل اندازه گيري باشد.(زمان،طول،جرم،مساحت،سرعت...)
يكا:
واحد اندازه گيري كميت ها.(ثانيه،متر،كيلوگرم ...)
مثال:  زمان،يكي از كميت هاي اصلي است كه يكاي آن ثانيه است.
كيفيت:
هرچه كه نتوان اندازه گيري كرد كيفيت ناميده مي شود.
رنگ،بو،مزه و...
كميت و كيفيت را در فارسي چند و چون نيز مي‌گويند.

اندازه گيري:

اندازه گيري به ما كمك مي كند تا اشياء را از لحاظ  انداز ه، مقدار، بزرگي وكوچكي، بلندي و كوتاهي و... با هم
مقايسه كنيم.
اندازه هر چيز را با يك عدد و يكاي آن گزارش مي كنيم.
به يكاي اندازه گيري،
واحد نيز مي گويند.

براي هر كميت يكاي معيني را تعريف كنند.

مثلاً:

براي جرم يكاي كيلوگرم، براي زمان، ثانيه، براي طول يكاي متر و… را تعريف كردند.
فاصله بين دو نقطه و مسافتي را كه يك جسم طي مي كند، با يكاي طول، انداز ه مي گيريم.
كيلومتر، متر، سانتي متر و ميلي متر يكاهاي متداول طول هستند.

ويژگي هاي ماده
حجم :
مقدار فضايي كه هر ماده يا جسم اشغال مي كند ،
 حجم آن را مشخص مي كند.
براي پيدا كردن حجم يك آكواريوم
مكعبي شكل، كافي است طول، عرض و ارتفاع آن
 را درهم ضرب كنيم.
حجم را با واحدهاي مترمكعب،سانتي مترمكعب اندازه مي گيرند.
حجم مايعات و گازها را با واحد ليتر هم بيان مي كنند.
جرم:
مقدار ماده ي تشكيل دهنده جسم را جرم مي گويند.
يكي ازساده ترين وسايل اندزه گيري جرم ، ترازو است.

روش محاسبه حجم اجسامي كه شكل منظمي ندارند
آيا فكر كرد ه ايد حجم اجسامي مانند سنگ، تخم مرغ و... را كه شكل هندسي منظمي ندارند،
چگونه انداز ه گيري مي كنند؟ حجم مايعات را چطور؟!

براي اندازه گيري حجم مقدار كمي مايع، از ظروف مدرج استفاده مي كنيم.
اين ظروف برحسب سانتي متر مكعب يا ميلي متر مكعب مدرج شد ه اند

با استفاده از استوانهٔ مدرج و آب، حجم يك تخم مرغ يا يك سنگ كوچك را اندازه بگيريد و در مورد روش اندازه گيري خود
توضيح دهيد.

وزن چيست؟

مقدارنيروي جاذبه ي زمين است كه به جرم جسم وارد مي شود.

هرچه از سطح زمين دور تر شويم نيروي جاذبه كم تر و

درنتيجه وزن هم كم تر خواهد شد .
 وزن يك جسم را با نيروسنج اندازه مي گيرند
و واحد وزن هم نيوتن است .
نكته :

نيروي جاذبه ي زمين شش برابر نيروي جاذبه ي كره ي ماه است .

 
پس اگر شما درزمين 60 كيلوگرم وزن داشته باشيد در كره ي ماه وزن
 شما 10 كيلوگرم است .
 اما جرم شما در هردو مكان يكسان است وتغييري نمي كند .

شدت جاذبه × جرم جسم = وزن

وزن يك جسم در سطح زمين: از حاصل ضرب جرم جسم در شدت جاذبه زمين به دست مي آيد.
شدت جاذبه در سطح زمين تقريباً 8/ 9 نيوتون بر كيلوگرم است.
مثال
وزن يك كيسهٔ سيب 2 كيلوگرمي را در سطح زمين به دست آوريد.
پاسخ: با توجه به رابطهٔ بالا داريم:
شدت جاذبه × جرم جسم = وزن
نيوتون 19/6 = 9/8×2 = وزن سيب

چگالي:

اگر يك مكعب چوبي و يك مكعب فلزي توپر مشابه را روي آب قرار دهيد چه اتفاقي مي افتد؟
كدام يك روي آب شناور مي ماند و كدام يك در آب فرو مي رود؟
اين كه يك جسم در آب فرو برود يا روي آب شناور بماند
 به كميتي به نام چگالي بستگي دارد.
معمولاً يكاي چگالي بر حسب گرم برسانتي متر مكعب ياكيلوگرم برمترمكعب بيان مي شود .
پرسش و تمرين:

1- الف-  فاصلهٔ بين دو ايستگاه قطار 65  كيلومتر است. فاصلهٔ بين اين دو ايستگاه چند متر است؟

ب‌- جرم يك انار 300 گرم است. وزن اين انار چقدر است؟

2- مي دانيم 1 ليتر حجم مكعبي به ابعاد 10 سانتي متراست.
 الف) 1 ليتر چند سانتي متر مكعب است؟
ب) 1 ميلي ليتر چند سانتي متر مكعب است؟

3  دانش آموزي براي اندازه گيري چگالي يك سنگ كوچك، ابتدا آن را با ترازو اندازه مي گيرد و مقدار 400 گرم را به دست
مي آورد. سپس آن را درون استوانهٔ مدرج كه 500 ميلي ليتر آب دارد مي اندازد. سطح آب روي 600 ميلي ليتر قرار مي گيرد.
چگالي سنگ چقدر است؟

براي انداز ه گيري زمان معمولاً از ساعت يا زما نسنج استفاده مي شود.
يكاي انداز هگيري زمان ثانيه است اما در زند گي روزمره از يكاهاي دقيقه، ساعت، شبانه روز،
سال و ... استفاده مي شود.

فصل 3

مواد از چه چيزي ساخته شد ه اند؟

همگي از ذر ه هاي ريزتري ساخته شده اند. اين ذره هاي ريز، خواص مواد را تعيين مي كنند.

اتم ها كنار هم قرار مي گيرند و مواد را مي سازند. هر ماده از يك يا چند نوع اتم تشكيل

شده است.

اتمها ،عنصرها و تركيب ها

به ذره هاي ريز سازندهٔ مواد، اتم مي گويند.

عنصر ها فقط از يك نوع اتم ساخته شده اند،

براي نمونه:

 سيم هاي مسي، ظروف آلومينيمي و نقره اي به ترتيب از اتم هاي مس،آلومينيم و نقره

تشكيل شده اند.

تركيب ها از چند نوع اتم تشكيل شده اند.

 
براي نمونه:

 آب از 2 نوع اتم (اكسيژن، هيدروژن)گاز متان از دو نوع اتم (كربن وهيدروژن)

گازكربن دي اكسيد از دو نوع اتم (كربن و اكسيژن) تشكيل شده اند.

در اين مواد واحد سازنده، مولكول نام دارد.

مولكولبه گروهي از اتمها گفته مي شود كه از اتصال دو يا چند اتم ايجاد ميشود.
مولكول آب از اتصال دو اتم هيدروژن و يك اتم اكسيژن ايجاد شده است.مولكول كربن دي اكسيد از دو اتم اكسيژن و يك اتم كربن ساخته شده است.

آيا اتمها از ذره هاي ريزتري ساخته شده اند؟

آموختيد كه هر ماده از تعداد معيني اتم تشكيل شده است. اتم ها نيز از ذره هاي متفاوت

و كوچك تري به نام الكترون، پروتون و نوترون ساخته شده اند.

تعداد الكترون ها، پروتون ها ونوترون ها در اتم هاي مختلف يكسان نيست.

به نظر شما فاصلهٔ بين ذره ها ي كدام ماد ه بيشتر است؟ چرا؟

در مواد گازي شكل، فاصلهٔ بين ذر ه  ها بيشتر است .

به همين دليل مي توان يك گاز را به راحتي متراكمكرد و حجم آن را تا حد زيادي كاهش داد.

اما نمي توان يك مايع يا جامد را به آساني و بهمقدار زياد متراكم كرد.

- در گازها فضاي خالي بين مولكولها زياد است. هنگامي كه با تلمبه به درون يك توپ

پر از هوا، هواي بيشتري وارد مي كنيد فاصله بين مولكول ها كمتر مي شود.

به همين علت مي گوييم گازها تراكم پذيرند.

- بين مولكول هاي مايعات هم فضاي خالي وجود دارد .

اما فضاي خالي بين مولكول ها نسبت به گازها كمتر است.

هنگامي كه نمك را به آرامي درون يك ليوان پر از آب مي ريزيم

حجم آب ليوان تغيير چنداني نمي كند يعني نمك در فضاي خالي بين مولكول هاي

آب قرار مي گيرد.

ويژگي هاي ماده ها به طور خلاصه:
1- همه مواد از ذرات ريزي به نام اتم ساخته شده اند .

عليرغم تصورات دموكريت و دالتون كه اتم را تجزيه ناپذير مي دانستند،

اتم از ذرات كوچكتر الكترون، پروتون و نوترون تشكيل شده است .

2- بين ذرات تشكيل دهنده ماده فضايي خالي وجود دارد . مقدار فضاي خالي

در مواد مختلف متفاوت است.

3- مولكول ها دائما در حال حركتند.
جنبش و حركت مولكول ها ي ماده نيز همانند فاصله بين آنها در حالت هاي مختلف ماده

با هم متفاوت است و با آن نسبت مستقيم داد يعني هر چه فاصله بين مولكول ها بيشتر باشد جنبش مولكول ها بيشتر است البته در اين مورد استثنا هم وجود دارد.
هنگامي كه در يك شيشه عطر را باز مي كنيد و يا پيازي را مي بريد بوي عطر و پياز

در زمان كوتاه احساس مي شود.

هنگامي كه قطره اي جوهر در آب رها مي كنيد جوهر در آب پخش مي شود

حبه قند هم به همين طريق در آب ناپديد مي شود. همه اين موارد حكايت از جنبش و حركت مولكول ها دارند البته گرما حركت مولكول ها را افزايش مي دهد.

گرما وفاصلۀ بين ذره ها:
مي دانيد كه حجم مواد در اثر گرم شدن، افزايش مي يابد زيرا با گرم شدن ماده، انرژي
جنبشي (حركتي) ذره هاي سازنده آن بيشتر مي شود.و در نتيجه فاصلهٔ بين آنها

افزايش مي يابد.

اگر حجم هاي مساوي از چند ماده مانند آهن، گاز اكسيژن، آب و ... را به يك اندازه گرم
كنيم به نظر شما حجم كدام يك بيشتر، افزايش مي يابد؟

در بين مواد جامد ميزان انبساط فلزات از نافلزات بيشتر و ميزان انبساط فلزات هم

يكسان نيست.

وقتي جسمي در اثر گرما جاي بيشتري اشتغال مي كند و بزرگتر مي شود

مي گوييم منبسط شده است و هنگامي كه جسم در اثر سرما فضاي كمتري اشغال

مي كند و كوچكتر مي شود مي گوييم منقبض شده است.

اگر بادكنكي را به دهانه يك بطري شيشه اي خالي ببنيدم و بطري را درون ظرف آب داغ بگذاريم بادكنك باد مي شود علت اين پديده انبساط هواي درون بادكنك بر اثر گرماست

اگر بطري را درون مخلوط آب و يخ بگذاريم بادكنك دوباره چروكيده مي شود.

توضيح انبساط و انقباض با نظريه مولكولي:
هنگامي كه ماده اي گرم مي شود جنبش و حركت مولكول هاي آن افزايش مي يابد.

در نتيجه برخورد مولكولها به يكديگر بيشتر و فاصله بين مولكول ها زيادتر مي شود.

زياد شدن فاصله مولكول ها از يكديگر به افزايش حجم ماده(انبساط) منجر مي شود.

عكس اين مطلب هم درست است يعني وقتي ماده اي سرد مي شود جنبش مولكول ها

كاهش و برخورد آنها كم مي شود در نتيجه مولكول ها به هم نزديكتر و جسم كوچكتر (منقبض) مي شود.

 فعاليت:

دو سرنگ مشابه انتخاب كرده يكي را تا نيمه از آب و ديگري را به همان اندازه از هوا پر كنيد

سپس دهانه هر دو سرنگ را با انگشت محكم بگيريد و پيستون را به داخل فشار دهيد . چه تفاوتي مشاهده مي كنيد؟ دليل اين تفاوت چيست؟

اثر گرما بر حالت مواد:
ذوب

در جسم جامدي مانند آهن مولكول ها به هم نزديك، جنبش مولكول ها كم و جادبه بين آنها زياد است. اگر جسم جامد گرم شود جنبش و فاصله مولكول ها افزايش و ربايش آنها كم ميشود اگرجسم جامد به اندازه كافي گرم شود ربايش مولكول ها به اندازه اي كم مي شودكه مي توانند آزادانه حركت كنند در اين صورت جامد به مايع تبديل مي شود اين تغيير حالت ذوب ناميده مي شود.

انجماد:

 اگر مايعي به اندازه كافي سرد شود جنبش و فاصله مولكول ها كم و ربايش مولكول ها افزايش مي يابد تا جايي كه مولكول ها ديگر نمي توانند آزادانه حركت كنند در اين صورت مايع به جامد تبديل مي شود به اين تغيير حالت انجماد مي گويند.

انجماد يعني تبديل مايع به جامد

تبخير :

تبديل مايع به بخار يا گاز را تبخير مي گويند.

 
ميعان :

 اگر بخار يا گاز به اندازه كافي سرد شود مولكول ها تا حدي به هم نزديك مي شوند

كه بخار به مايع تبديل مي شود اين تغيير حالت ميعان نام دارد.

به بيان ديگر :ميعان يعني مايع شدن و يا تبديل بخار يا گاز به مايع

تصعيد:

به تبديل مستقيم جامد به گاز تصعيد مي گويند.

چگالش:

عكس عمل تصعيد است يعني تبيدل گاز به جامد
تشكيل برفك يخچال و تشكيل برف در آسمان نمونه هايي از عمل چگالش هستند.
برفك يخچال هنگامي تشكيل مي شود كه بخار آب حاصل از مواد غذايي و ميوه ها و سبزيجات درون يخچال به اطراف جايخي كه دماي آن كمتر از نقطه انجماد آب است برخورد كنند.
فيزيك و آزمايشگاه (انيميشين)